Бірлік- елдің ынтымағы, ырысы. Ізгі тілек пен достық пейіл, тату қатынасты ұштастыратын киелі ұғым. Бүгінгі бейбіт күніміз халық бірлігінің жемісі екені рас. Бабалардың жоғары бағалап, берік ұстанған осы құндылық кейінгі буынға жұғысты болғаны жақсы-ақ. Адамның арасын жалғайтын, өзара жарастыратын осы адами қасиет.
Жері байтақ болғанымен, халқы шамалы Таластың қазіргі тірлігінен елдің бір-біріне деген ықыласын аңғару қиын емес. Ауыл арасы алыс болса да, адамы таныс. Тілегі түзу, тірлігі ортақ. Осында тұрақ тауып, тамыры байланған өзге ұлт өкілдері де аз емес. Бірге өсіп, қатар жүрген соң салт-дәстүрге қанық оларды жүзі болмаса, қазақшасы жетік тілінен айыра алмайсың, біте қайнасып кеткен.
Талас ауданындағы Қасқабұлақ ауылы тұрғындарының 99 пайызы күрді ұлтының өкілдері. Екі жүзден астам шаңырақ қоныстанған шағын ауылдың қазақ халқына деген құрметі жоғары. Күрді ұлтының ауданға қоныстануы беріде қызыл империяның салған қуғын- сүргінінен бастау алады. Отызыншы жылдардың соңын ала Әзірбайжанның Күрді автономиялы облысын мекендеген халықтың бір шоғыры Ойық ауылына жеткізіледі. Оларды жергілікті тұрғындар бауырға тартып, құшақ жая қарсы алғанымен, қоныс аударушылар табиғат жағдайына бейімделіп кете алмайды. Көп ұзамай табиғаты өзіне таныс, туып- өскен мекеніне ұқсас жер іздеп, қазіргі Қасқабұлақ ауылы орналасқан аумақты лайық көрген деседі. Кезінде малы өрген жайлау қазір шырайы келіскен шағын ауылға айналған.
Жалпы өткенге зер салсақ күрді ұлтының Қазақстанға күштеп қоныс аударуы Ұлы Отан соғысына дейінгі кезеңнен басталады. Бірінші дүниежүзілік соғыстан соң Кавказ өңіріндегі күрділердің аз бөлігі Ресей империясының қол астына қарады. Кеңес үкіметі орнағаннан кейін Әзірбайжан құрамында 1923 жылы Күрдістан автономиялы республикасын құрады. Алайда, 1936 жылы күрділердің ғасырлар бойғы арманы аяқ асты етіліп, қуғынға ұшырай бастайды. 1937 жылдан ешбір негізсіз 7300 күрді Орталық Азия мен Қазақстанға көшіріледі. Күштеп көшіріліп жатқан көңілі күпті халық арасына қазақтар жайлы жағымсыз әңгіме тарайды. Орта жазықта қайғысы өзіне жетіп-артылған ұлт жайында ешқанда абары болмағандықтан ел кезген қаңқуға иланады. Қуғын – сүргіннен титықтап, үрейге бой алдырған қазақ үшін де күрділерге қатысты сөздер уайымын қалыңдатады. Қазақ жеріне аяқ басқан соң жапа жапа көрген халыққа дархан көңіл, бауырластық, ортақ сенім сүйеу болады.
Сол зұлмат жылдар жайында еңбек ардагері, ауданның Құрметті азаматы Сулхадин Мұстафаев:
-Күрді ұлтының өткені ауыр оқиғаларға толы. Әсіресе ХХ ғасырдың 30-40 жылдарындағы халықтар депортациясы адам психикасына әсер етіп, халықты тамырынан айыруды ойластырған эксперимент болды. Бұл жағдай күрді ұлтына да қатты соққы болды. Оларды бір сәтте туған жерінен айырып, мал сияқты жүк вагондарымен Қазақстанға жеткізіп, 24 сағаттың ішінде бүтіндей бір халықты көшіріп- орналастырып үлгерді. Бірақ, қазақ халқының қонақжайлығы, дархан көңілі есеңгіреген ұлтқа сүйеу болды. Бауырмалдықтың арқасында арамызда достық орнады. Өз жақынындай көріп, сүйеу болған қазақтарға алғысымыз шексіз. Бүгінде бір дүйім елге айналып отырсақ, ол жергілікті халықтардың риясыз пейілінің арқасы, – дейді.
Айтса айтқандай шолақ белсенділердің көші- қон жұмыстарын шұғыл атқарғандығы сонша бір тәулік ішінде әр аймаққа қоныстандырып үлгерді. Мұны архив деректері де растайды. 1938 жылы желтоқсанда қазіргі Тараз, сол кездегі Мирзоян қаласына күрділердің эшолоны жетеді. 1938 жылы 5 қарашадағы құжатта күрді және армиян жер аударушыларын Оңтүстік Қазақстан облысына қарайтын қазіргі Жамбыл облысының Меркі, Жамбыл, Свердлов, Қордай, Мойынқұм, Сарысу аудандарына орналастырады.
Сол бір қысылтаяң күндерден бері 87 жылға жуық уақыт өтіпті. Бұрынғылар «Елу жылда ел жаңа, жүз жылда – қазан» , деген ғой. Атамекенінен күштеп көшірілген аз ғана шаңырақ, қазір бір қауым елге айналды. Зұлматты көзбен көрген қариялары өмірден өтсе де дәстүрін сақтап, жолын жалғап, ұрпағын жаңғыртқан кейінгі буынның қатары өсті. Бүгінгі күнге жақын тартыпқамқорлығын танытқан қазақ бауырлардың тілеуімен жеткендігін күрді ұлтының өкілдері де мойындайды, алғыс білдіруді ұмытқан емес. Аядай ұядан қанат қағып, елге танылған, игілікке еңбек еткен күрді ұлтының өкілдері аз емес. Олардың көшін академик, ғалымдар Надыр Надыров, Гульгусейн Мусаев бастап тұр. Ауыл мақтанышына айналған тұлғаларды осындағы үлкендері үлгі тұтса, балалар ұқсауға тырысып бағады.
Қасқабұлақ орта мектебінде тек қана қазақ тілінде білім беретін даярлық сыныптары ашылған. Онда жолдамамен арнайы шақыртылған мұғалімдер сабақ береді. Бұдан бұрынырақ «Тілдерді оқыту орталығы» арқылы мемлекеттік тілде дәріс алған күрді жастарының саны артқандығы туралы мәлім болған. Міне, сол жастар қазір алған білімдерін ұштап, әр салада жемісті еңбек етуде.
Бүгінде Қасқабұлақ ауылына бара қалсаңыз алдымен қазақ тіліндегі көше атаулары назарыңды аудартады. Расымен «Бәйтерек», «Астана», «Бейбітшілік», «Тәуелсіздік», «Жібек жолы», «Баласағұн» атаулары өзара үндесіп, үйлесім тауып тұр. Көрген көзге ыстық, көңілге жылылық ұялатады. Ал, ауыл тұрғындарының тату тұрмысы, айналдырған кәсібі өз алдына бөлек әңгіме.
«Адамдықты айт, ерлікті айт, батырлықты айт, ел бірлігін сақтаған татулықты айт», – деген екен жыр алыбы Жамбыл.
«Біз, қазақстандық күрділер» кітабының авторы Надыр Надыров:
-Дүниежүзінде күрділердің саны 40 миллион адым. Бірақ олардың мемлекеті жоқ. Біз басқа мемлекеттегі күрділердің жағдайын білеміз. Шетелде тұратын туыстарымыз бар, біз олардың жағдайын білеміз, олар бізге келеді. Қазақстандағы күрділердің құқығы барлық қазақтандық азаматтардың құқығымен тең. Қазақ халқының жылылығымен , қазақ жерінің жылылығымен біз өлмей , қазіргідей дәрежеге жеттік, -деген пікір білдіреді.
Талайдың тағдырын бір арнаға тоғыстырған Талас кең құшағымен, достық пейілімен танылған тарихи өңір. Бұрынғылардан жұққан осы жарасым кейінгі ұрпаққа жалғаса беретіндігіне сенеміз. Елдің тірегі- бірлік пен татулық. Мұны қасиетті топырақты құтты қонысқа айналдырған тұрғындар жақсы түсінеді.
