Қазақстанда «Зорлық-зомбылықсыз 16 күн» халықаралық акциясы басталды. Науқан жыл сайын 25 қараша мен 10 желтоқсан аралығында ҚР Президенті жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі Ұлттық комиссиясы мен ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің қолдауымен өтеді. Акцияның негізгі мақсаты – тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу және халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру.
Қоғамның өте өзекті де маңызды мәселелерінің бірі – тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы өз ойыммен бөлісуге рұқсат етіңіздер. Бұл – тек бір отбасының ішіндегі жанжал емес. Бұл – адамның өміріне, денсаулығына, ар-намысына төнген үлкен қауіп. Тұрмыстық зорлық-зомбылық – қоғамның көзге көрінбейтін, бірақ ең ауыр әлеуметтік мәселелерінің бірі. Бұл – жеке отбасының ғана емес, тұтас мемлекеттің қауіпсіздігіне, ұрпақ тәрбиесіне және қоғамдық даму деңгейіне тікелей ықпал ететін жасырын трагедия. Сондықтан бұл – бүкіл қоғамның мәселесі. Зорлық-зомбылықтың әрбір жағдайы адамның қадір-қасиетін таптап қана қоймай, оның өміріне, психикалық саулығына, әлеуметтік белсенділігіне орны толмас зиян тигізеді.
Соңғы жылдары әйелдердің саяси процеске белсенді қатысуының нәтижесінде зорлық-зомбылыққа қарсы заңдар күшейтілді. Балалар мен әйелдердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағытында маңызды өзгерістер енгізілді.
Қазір біздің облыста Тараз қаласында және Қордай ауданында екі Дағдарыс орталығы жұмыс істейді. Бұл орталықтар алты айға дейін уақытша тұратын орын береді. Біз әйелдерге психологиялық көмек, әлеуметтік қолдау, құқықтық кеңес ұсынамыз. Тіпті балаларды мектепке және балабақшаға орналастыруға да көмектесеміз. Әйелдердің жұмысқа тұруына, кәсіп үйренуіне жағдай жасаймыз.
Өкінішке қарай, орталыққа жүгінетіндердің саны азаймай отыр. Көп жағдайда әйелдер ұзақ уақыт физикалық, психологиялық немесе экономикалық қысым көргеннен кейін ғана көмек сұрайды.
Өткен жылы бізге 71 әйел жүгінсе, биыл – 70 әйел келді. Жыл басынан бері 356 адамға консультация бердік.
Зорлық-зомбылықтың салдары ең алдымен балаларға тиеді. Бізге келген әйелдердің барлығында кәмелетке толмаған балалары бар. Жыл сайын біздің орталықта шамамен 280 адам көмек алады.
Тұрмыстық зорлық-зомбылықпен күрес тек жазалау немесе көмек көрсету емес. Бұл – қоғамның көзқарасын өзгерту. Зорлықтың салдарымен емес, ең алдымен себебімен күресу қажет. Мысалы, өткен жылы 15 әйел жұмысқа орналасты, ал биыл 8 адам жұмысқа орналастырылды, 7 әйел «Анаға тағзым» орталығында қысқа мерзімді тегін курстардан өтіп, сертификат алды, 11 бала тегін үйірмелерге қатысып жүр, 10 бала интернаттарға орналастырылды.
Ағымдағы жыл ішінде 92 адам, яғни 24 әйел мен 68 бала өз отбасына қайта оралды.
Зорлық-зомбылық көбіне әлеуметтік жағдайы төмен, жұмыссыздық басым отбасыларда орын алады. Оның басты себептері — ішімдікке салыну, агрессия және өзара түсіністіктің болмауы. Көп жағдайда 18–40 жас аралығындағы, жаңа отбасы құрған және құқықтық сауаттылығы төмен әйелдер зардап шегеді.
Мәселен, 2025 жылы зорлыққа ұшыраған отбасындағы әйелдердің 58-нің білімі орта, 22-сі көп балалы, 58-і жұмыссыз, 35-і ауылдық жерде тұрады. Бұл деректер мәселенің әлеуметтік сипатын айқын көрсетіп отыр.
Зорлықтың алдын алу бағытында біз полиция департаментімен және басқа мемлекеттік мекемелермен бірлесіп жұмыс істейміз.
Мектептерде, колледждерде, жоғары оқу орындарында, мемлекеттік ұйымдарда түсіндіру және профилактикалық шаралар тұрақты түрде өткізіледі.
Сонымен қатар, агрессорлармен жеке профилактикалық жұмыс жүргізіледі – бұл зорлықтың қайталануына жол бермеу үшін маңызды. Әрине, әлі де шешімін күткен мәселелер бар. Көп жағдайда жәбірленушілер қорқып, арыз жазудан бас тартады. Бұл – зорлықтың қайталануына себеп болады. Сондықтан қоғамда зорлық-зомбылыққа нөлдік төзімділік мәдениетін қалыптастыру өте маңызды.
Халқымыз «Тәрбие – тал бесіктен» дейді. Отбасында өзара сыйластық пен құрмет болса, бала да соны бойына сіңіреді. Бала көргенін қайталайды, сондықтан тәрбиенің бастауы – біздің өз отбасымыз. Осыған орай ұсыныстарым:
1) Ауылдық елді мекендерде құқықтық сауаттылықты арттыру; мектеп, колледж, мәдени орталықтарда жанжалды дауларды бейбіт жолмен шешу, зорлық-зомбылықтың зияны туралы дәрістер өткізу.
2) Агрессорлармен оңалту және тәрбиелеу бағдарламалары толыққанды түрде жетілмеген, олардың мінез-құлқын өзгертуге бағытталған жұмыстар әлі де аз. Сондықтан агрессорларға бағытталған оңалту бағдарламаларын енгізу (психотерапия, агрессияны бақылау, отбасы терапиясы).
3)Тұрмыстық зорлық-зомбылық бойынша барлық фактілерді жүйелі түрде тіркеу, статистиканы аймақтық деңгейде ашық жариялау.
4)Тұрмыстық зорлық-зомбылық түрлерін талдау (физикалық, психологиялық, экономикалық), қай аудандарда ондай жағдайлар жиі екенін анықтау.
Әйелдің қауіпсіздігі – қоғамның қауіпсіздігі. Әйелдің әл-ауқаты – елдің дамуының көрсеткіші. Біз бірлесіп жұмыс істесек, тұрмыстық зорлық-зомбылықты азайтып, көптеген отбасының өмірін жақсарта аламыз. Құқықтық сауаттылық – зорлықтан қорғайтын ең тиімді құрал. Әйел өз құқығын білсе, ол өзіне және балаларына қауіп төнген жағдайда қайда жүгінуді біледі. Әр адам зорлықты ақтамай, мойындамай, үндемей қалмаса – сонда ғана бұл мәселе деңгейін төмендете аламыз.
Биғабылова Айдана Сатылғанқызы,
Жамбыл облысы әкімдігінің жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар басқармасының «Жамбыл облыстық тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына әлеуметтік көмек көрсету орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің директоры.
