Қазіргі жаһандану дәуірінде әлем елдері алдында тұрған ең күрделі әрі қауіпті әлеуметтік мәселелердің бірі — нашақорлық. Бұл індет әсіресе жастардың денсаулығы мен болашағына қауіп төндіруде. Қазақстан да бұл проблемадан шет қалған жоқ. Өкінішке қарай, жыл өткен сайын есірткіге тәуелді жастардың саны артып келеді. Осы орайда жастарды нашақорлықтан сақтау – мемлекет пен қоғамның басты міндеттерінің бірі.
Нашақорлық — жеке адамға да, қоғамға да төнген қауіп
Нашақорлық — бұл адамның психикалық және физикалық денсаулығына орны толмас зиян келтіретін қауіпті тәуелділік. Есірткіге бір рет бой алдырған адам өмірінің барлық саласында қиындықтарға тап болады: оқудан, жұмыстан айырылып, жақындарымен қарым-қатынасы бұзылады. Бұл жеке тұлғаның ғана емес, тұтас қоғамның деградациясына әкелуі мүмкін. Әсіресе жастар арасында нашақорлықтың кең етек жаюы — ұлттық қауіпсіздікке төнген қатер деп айтуға болады.
Статистикаға сүйенсек, есірткіні алғаш рет 15-25 жас аралығындағы жастар пайдаланады. Бұл кезең — адамның тұлға ретінде қалыптасатын, өз жолын анықтайтын ең маңызды шағы. Дәл осы кезде нашақорлыққа тап болу оның болашағын бұлыңғыр етеді. Сондықтан жастарды бұл қауіптен қорғау аса өзекті.
Нашақорлықтың таралу себептері
Жастар арасында нашақорлықтың таралуының бірнеше себептері бар. Ең бастысы — ақпараттың жетіспеушілігі мен есірткі зияны жөніндегі білімнің таяздығы. Кейбір жастар есірткіні «керемет әсер береді», «босаңсытады», «шығармашылық қабілетті арттырады» деген жалған пікірлердің құрбанына айналады. Сонымен қатар мынадай себептерді де атап өтуге болады:
-
Отбасындағы бақылаудың әлсіреуі. Ата-ананың бала тәрбиесіне салғырт қарауы — оның теріс ортаға түсіп кетуіне әкелуі мүмкін.
-
Достар ықпалы. Көптеген жастар есірткіні алғаш рет достарының үгіттеуімен пайдаланады.
-
Қызығушылық және жаңа әсерге ұмтылу. Психологиялық тұрақсыздық, өзіндік сенімнің болмауы жастарды түрлі тәжірибелерге итермелейді.
-
Интернет пен әлеуметтік желілердегі насихат. Бүгінде кейбір интернет платформаларда есірткіні жарнамалауға дейін баратын материалдар кездеседі.
Жастарды нашақорлықтан қалай сақтаймыз?
Нашақорлықпен күресу — тек құқық қорғау органдарының емес, бүкіл қоғамның міндеті. Әсіресе жастармен тікелей жұмыс істейтін білім беру мекемелері, ата-аналар, үкіметтік емес ұйымдар үлкен рөл атқарады. Бұл бағытта кешенді шаралар жүзеге асырылуы тиіс:
1. Білім беру және ақпараттандыру
Мектептер мен ЖОО-ларда нашақорлықтың зияны туралы ашық, жүйелі түрде түсіндіру жұмыстары жүргізілуі керек. Балалар мен жастарға есірткінің салдары туралы шынайы деректер ұсынылуы қажет. Бұл үшін интерактивті сабақтар, кездесулер, фильмдер, тренингтер ұйымдастыру тиімді.
2. Ата-анамен байланыс
Ата-аналар балаларының ішкі жан дүниесін түсініп, олармен ашық сөйлесуді үйренуі қажет. Тәрбие — тек қатаң талап қою емес, ең алдымен сенім мен қолдау көрсету. Үйдегі жылы қарым-қатынас пен көңіл бөлу — баланың теріс ортаға түспеуінің басты кепілі.
3. Салауатты өмір салтын насихаттау
Жастардың бос уақытын тиімді ұйымдастыру — нашақорлыққа қарсы басты құралдың бірі. Спорт секциялары, шығармашылық үйірмелер, еріктілік қозғалыстары жастардың өзін пайдалы іспен айналысуына мүмкіндік береді. Белсенді өмір салты мен денсаулыққа деген жауапкершілікті арттыру — нашақорлыққа тосқауыл.
4. Құқық қорғау шаралары
Есірткінің заңсыз айналымына тосқауыл қою — құқық қорғау органдарының міндеті. Жастарға есірткі таратушылар мен оны жарнамалаушыларды анықтап, қатаң жазалау қажет. Сонымен қатар, жастар арасында есірткіге қатысты құқықтық сауаттылықты арттыру керек.
5. Психологиялық қолдау
Нашақорлыққа ұшыраған жастарға моральдық қысым көрсетудің орнына, оларды қоғамға қайта бейімдеуге көмектесу маңызды. Психологтар мен әлеуметтік қызметкерлердің көмегі арқылы тәуелділіктен арылуға жағдай жасалуы тиіс.
Қорытынды
Жастар — ел болашағының тірегі. Олардың дені сау, білімді, тәрбиелі болып өсуі — мемлекеттің гүлденуінің кепілі. Сондықтан жастарды нашақорлық сияқты қауіпті індеттен сақтау — баршамыздың ортақ борышымыз. Бұл бағыттағы күрес тек жаза мен тыйым салумен шектелмеуі тиіс. Жас ұрпаққа дұрыс тәрбие беру, олармен сенімді байланыс орнату, өмірлік мақсат пен бағдар беру — нашақорлықтың алдын алудың ең тиімді жолы.
Болашағымыз жарқын болсын десек, жастарымызды бүгіннен бастап қорғауымыз қажет. Есірткіден аулақ ұрпақ — кемел келешектің кепілі.
